Dolby Atmos is een technologie voor surroundgeluid, van fabrikant Dolby, die in 2012 het levenslicht zag en in de beginperiode enkel in commerciële bioscopen werd gebruikt. Het idee achter Dolby Atmos is om de kijker letterlijk te omgeven met geluid. In de cinema worden dan ook tientallen speakers ingezet om je het gevoel te geven letterlijk in de film te zitten.

Tot voor kort werd filmgeluid in de cinema op dezelfde manier ‘gemixed’ als voor de huiskamers. Er waren een aantal vaste, gescheiden kanalen, en deze kanalen werden verzonden naar specifieke luidsprekers. Een 5.1 mix in de huiskamer zorgde dan voor een surroundgeluid naar 5 luidsprekers en een subwoofer. In de commerciële bioscoop ging één kanaal dan naar een reeks van luidsprekers, want meerdere plaatsen en oortjes moesten dit kanaal kunnen horen.

In tegenstelling tot traditionele surroundformaten maakt een soundtrack met Dolby Atmos geen gebruik van aparte, vaste kanalen zoals een bijvoorbeeld een geluid dat naar de linkerspeaker vooraan moet. Nee, geluiden krijgen door de sounddesigner een specifieke plek in een 3D-ruimte toegewezen. Dat opent mogelijkheden om het geluid specifiek te positioneren in een bepaald gebied.

Een speciale Dolby Atmos-chip in de versterker, soundbar of televisie decodeert vervolgens die specifieke plaatsinformatie van het geluid en stuurt het door naar de luidspreker die het best deze positie benadert.

Plafondspeakers maken hierbij integraal onderdeel uit van Dolby Atmos. Ze voegen een nieuwe dimensie toe aan het geluid, die er voorheen niet was. Door die uitbreiding in de hoogte en de andere aanpak van Dolby Atmos zal je minder het geluid kunnen toekennen aan een speaker, en krijg je meer een surroundbubbel, alsof je temidden de actie zit.

Zeer concreet moet je dan denken aan geluidsfragmenten als een overvliegende helikopter, een regenbui waarbij je de druppels vanaf het plafond hoort neervallen of stormweer dat over je hoofd raast.

In theorie is Dolby Atmos een stuk flexibeler dan de oudere kanaal-gebaseerde home cinema. Een 7.1-systeem bestaat altijd uit 7 luidsprekers en 1 subwoofer. Bij Dolby Atmos zijn er verschillende luidsprekeropstellingen mogelijk. De Dolby Atmos-chip zorgt dan voor de juiste verdeling van het geluid.

Je zal opmerken dat ook de nomenclatuur om deze opstellingen te omschrijven verandert. Zo spreken we bij Dolby Atmos niet langer van een 5.1- of 7.1-opstelling maar zal je omschrijvingen aantreffen zoals 5.1.2, 5.1.4, 7.1.2, enzovoort. Het eerste cijfer duidt nog steeds het aantal luidsprekers aan die je horizontaal op een plan aantreft; het tweede cijfer wijst op het aantal subwoofers; het derde nummer ten slotte zijn de specifieke Dolby Atmos-luidsprekers met verticale drivers of plafondluidsprekers.

Tip: Deze installatiegids voor Dolby Atmos geeft je handige tips en richtlijnen (PDF)

In de woonkamer of een afzonderlijke home cinema ruimte zijn de mogelijkheden bewust eenvoudig gehouden om tot een Dolby Atmos geluid te komen.

Laten we beginnen met wat niet verandert. Goed nieuws is dat je alvast geen nieuwe Blu-ray-speler dient aan te kopen. Althans als die voldoet aan het huidige Blu-ray-Disc formaat, met minstens HDMI 1.4-aansluiting en -kabel.

Een oudere AV-receiver of -versterker (2014 of vroeger) is wel aan vervanging toe. Met een firmware update is het niet mogelijk een bestaande receiver of versterker van Dolby Atmos te voorzien, tenzij enkele nieuwe modellen van 2014 waarbij expliciet staat vermeld dat een firmware-update nog volgt. Positief is dat zowat alle grote receivermerken (Onkyo, Marantz, Denon, Pioneer, Yamaha) mee in de boot stappen en Dolby Atmos op een resem receivers aanbieden. Alle huidige midrange en high-end receivers hebben vandaag Dolby Atmos aan boord.

Vergelijk hier alle AV-receivers en -versterkers

Bovendien zal je zoals gezegd extra luidsprekers moeten toevoegen. Hier heb je verschillende opties:

1. toevoegen van 2 of 4 extra plafondluidsprekers. Deze optie zorgt voor de beste prestaties maar je moet er uiteraard plaats voor hebben. Dolby zelf raadt de installatie van vier plafondspeakers aan.
2. de aankoop van 2 of 4 speciale Dolby Atmos-luidsprekermodules die een plaatsje krijgen bovenop je bestaande frontluidsprekers (links en rechts) en/of surroundspeakers. Ook hier beveelt Dolby er vier aan.
3. de aankoop van een volledig nieuw type Dolby Atmos-luidspreker. Die straalt niet alleen geluid de ruimte in naar jou toe maar ook dankzij een verticaal geplaatste driver richting het plafond, en dit in één en dezelfde luidsprekerbehuizing.  Opnieuw zijn vier speakers de beste optie volgens Dolby.
4. de aankoop van een compatibele soundbar.
5. de aankoop van een televisie met ingebouwde Dolby Atmos codering of soundbar, zoals enkele oled tv’s van LG.

In de vier laatste gevallen bereikt het geluid de zitpositie via reflectie op het plafond. Dat is alvast positief want in vele gevallen is het inbouwen van plafondspeakers technisch niet mogelijk of gewenst.

Probeer voor de aankoop zeker dit effect uit, want niet bij alle aangeboden producten werkt Dolby Atmos even goed!

Heel wat van de nieuwste films en series hebben al Dolby Atmos aan boord. We zien het steeds meer opduiken in streamingdiensten als Netflix, Amazon Prime Video en Apple TV. Wanneer je tv of de aangesloten apparatuur het ondersteunt, zal je het Dolby Atmos logo in de desbetreffende streamingdienst zien.

En ook op Blu-ray schijfjes treffen we Dolby Atmos regelmatig aan. Om zeker te zijn kan je even achteraan op het hoesje kijken of je het Dolby Atmos-label aantreft.

Eén kanttekening: sommige filmstudio’s reserveren Dolby Atmos enkel voor hun duurdere 4K Ultra HD Blu-ray-schijfjes. Op de gewone Blu-ray versie ontbreekt Atmos. Wie nog dvd’s koopt is er zeker aan voor de moeite: op deze schijfjes ontbreekt Dolby Atmos altijd.

Tip: Lijstje met Dolby Atmos releases in de VS

De vraag is natuurlijk of je als filmliefhebber nu al best de stap zet of nog even de kat uit de boom kijkt. Wat vast staat is dat Dolby Atmos toch een serieuze mijlpaal is binnen home cinema geluid. Surroundgeluid wordt bevrijd van de huidige werkwijze van speakers en kanalen, en komt nu nog beter tot zijn recht.

De extra luidsprekers zijn misschien wel een stap te ver voor de doorsnee gebruiker. Met de komst van compatibele soundbars en tv’s proberen fabrikanten daar een mouw aan te passen.

Vergelijk hier alle soundbars

Voor de echte filmliefhebber met een uitgebreide installatie en misschien zelfs een dedicated home theater loont de overstap alvast de moeite. Als er de mogelijkheid is om met plafondspeakers te werken, toont Dolby Atmos pas echt zijn kunnen.

Ook de gameliefhebber zal watertanden bij het potentieel van Dolby Atmos. Wanneer spelontwikkelaars hoogtekanalen zouden toevoegen, zou je geluiden van bovenaf kunnen horen…

De concurrentie zit uiteraard ook niet stil. Auro-3D is een gelijkaardig 3D audio formaat – trouwens van Belgische makelij – waarvan de speakeropstelling net iets anders is, met een extra rij speakers boven de voorste en achterste twee speakers en één plafondspeaker recht boven de kijker.

Een grotere concurrent is DTS, dat met het formaat DTS:X hetzelfde resultaat als Dolby Atmos voor ogen heeft.