In admiration of music is de slogan van de Deense luidsprekerfabrikant Dali. Nee, niet genoemd naar die bekende surrealistische Spaanse schilder maar een afkorting voor Danish Audiophile Loudspeaker Industries.
Hoe weet je wat de ziel van een bedrijf of merk is en of de slogan niet zomaar een marketingtrucje is? Makkelijk: bezoek even de fabriek en sla een praatje met de mensen achter het bedrijf. Op uitnodiging van AND Benelux, de verdeler van Dali in de Benelux, brachten we een bezoek aan het Deense merk in het dorpje Nørager, in het uiterste noorden van Denemarken.
Een luidsprekerfabrikant in Denemarken? Dat is niet zo verwonderlijk, Denemarken is het land waar op kerstavond 1915 men de eerste maal een luidspreker mocht aanhoren, een uitvinding van Peter L. Jensen. Naast Dali klinken ongetwijfeld ook namen als Jamo, Dynaudio, Bang & Olufsen of Tangent Audio je bekend in de oren.
Ondertussen timmert Dali al meer dan 31 jaar aan de weg naar nog betere luidsprekers. Dali begon in 1983 als een huismerk voor de Deense keten van hifi-winkels Hifi Klubben, maar ging al snel zijn eigen weg. In 2013 klokte het productieapparaat af op zo’n kwart miljoen luidsprekers, en ondertussen is er een eigen fabriek in Ningbo (China) opgestart waar onder meer crossovers en andere onderdelen kostenefficiënter kunnen worden gemaakt. Het overgrote deel van de luidsprekerassemblage gebeurt nog steeds in de fabriek in Denemarken.
Passie voor muziek
Lars Worre, de CEO van Dali, ademt muziek uit. Hij kan uren praten over één aspect van een luidspreker. Volgens hem is het de taak van Dali om een opinie te hebben over geluid. Elke luidsprekerfabrikant moet in zijn ontwerp keuzes maken is zijn leuze.
Een consument die voor Dali kiest, kiest bewust voor de visie die Dali heeft over hoe een luidspreker moet klinken. De consument die een budget heeft van zeg maar 1000 euro wil de beste luidsprekers voor dat geld. De eerste 700 euro is misschien bij heel wat luidsprekers identiek, maar het zijn die extra 30% waar een merk het verschil kan maken.
Bij elke productgeneratie proberen we een nog beter en mooier geluid te maken, zegt Lars Worre. Dat Dali enkele jaren geleden de luidsprekerdrivers in eigen huis begon te vervaardigen, is daar een logisch gevolg van. Het biedt heel wat voordelen zoals onderzoek naar nieuwe materialen en technieken.
Volgens Lars Worre was het één van de beste beslissingen die Dali ooit heeft genomen. Onder meer de ontdekking van het materiaal SMC dat gebruikt wordt bij de Epicon en Rubicon-luidsprekers was anders niet mogelijk geweest. SMC is gebaseerd op geperst ijzerpoeder en heeft een veel lager geleidend vermogen waardoor veel van de vervorming van traditionele magneetsystemen wordt geëlimineerd. Ook het type lijm dat wordt gebruikt bij de drivers heeft een invloed op het geluid. Kom daar maar eens op als je gewoon de drivers afneemt van derden.
Dat streven naar perfectie, daar gaan de Denen ver in. Zelfs alle schroeven zijn eigenhandig ontwikkeld, om zeker te zijn dat er geen corrosie optreedt. Bij ons bezoek aan de fabriek bleken er trouwens net nieuwe machines geleverd te zijn waarmee de luidsprekerkasten nog beter en mooier afgewerkt kunnen worden. En als er dan toch zaken uitbesteed worden, let men er op dat de beste componenten in huis worden gehaald.
De vijf Dali-principes
Voor Lars Worre steunt de Dali-filosofie op vijf basisprincipes: helderheid, de laagste verliezen om details te bewaren en vervorming te minimaliseren; timing in het design van de crossovers; wide dispersion voor makkelijkere plaatsing in een kamer; en een makkelijke belasting voor versterkers.
Een eerste is de perceptie van helderheid. Dali legt de focus op het middengebied en breidt vervolgens de bandbreedte uit. De meeste andere luidsprekerfabrikanten zitten op de uitersten: ze doen ofwel het laag goed, of blinken uit in het hoog. In het middengebied zit alle helderheid, daar bevindt zich de dialoog, de spraak, de articulatie, verklaart Lars Worre. De bedoeling van Dali is dat de drivers goed op elkaar afgestemd zijn en naar dat midden gaan.
Lage verliezen zijn een tweede aandachtspunt. Omdat je zo de details in de muziek kan behouden.
Als derde is er de timing, een aspect waar luidsprekerfabrikanten keuzes moeten maken. Je moet trachten de timing te bewaren en dat doe je door alle drivers qua timing op elkaar af te stellen, zodat de muziek wanneer die je oren bereikt terug één geheel vormt. Dat is net de hoofdreden dat Dali zijn eigen drivers maakt: om een beter systeem in zijn geheel te maken.
Lars Worre haalt ook even het voorbeeld aan van softdome tweeters versus stijvere tweeters. De harde dome tweeters rekken de frequentierespons maar hebben gevolgen voor timing. Bijvoorbeeld de conus die versterkt is met papierpulp of cellullose: doordat je het niet extreem stijf kan maken lijkt het een zwakheid maar dat is wenselijk want Dali wenst niet de neveneffecten maar wel de willekeurigheid in geluid, zelfs met ruis, want dat filteren je oren er toch uit.
Een vierde specifiek Dali-element is de Wide Dispersion waardoor de integratie van de luidsprekers in de kamer net iets anders is dan je misschien gewend bent. Door de zeer brede afstraling van de tweeters hoeven de luidsprekers niet ingedraaid te worden. Je kan dus wat meer off-axis gaan, tussen de 10 en 30 graden. Opnieuw om een breder geluidsveld te krijgen. Dali creeërt dan als het ware verschillende centers in plaats van één sweet spot.
Tot slot is er de versterker vriendelijkheid: de Dali-speakers vragen niet veel van een versterker zodat je als luisteraar een grotere keuzevrijheid hebt. Het streven naar een vlak lopend impedantieverloop belast immers niet te veel de versterker. Bovendien is de link tussen een luidspreker en een versterker het minst vast gegeven waarop je invloed kan uitoefenen.
Reageer